Người ta vẫn thường so sánh cách hoạt động và lưu trữ thông tin của máy vi tính như là sự bắt chước theo cấu trúc và hoạt động của bộ não con người. Tuy vậy, có những khác biệt nhất định mà chúng ta có thể dễ dàng nhận ra. Một trong những khác biệt đó là khả năng ghi nhớ. Mỗi máy tính đều có một dung lượng nhớ nhất định có thể đo lường, nhưng bộ não chúng ta thì không. Chúng ta sống và hoạt động suốt cuộc đời mà chưa bao giờ gặp phải một “thông báo thiếu bộ nhớ” kiểu như máy vi tính.

Điều gì đã giúp chúng ta làm được điều kỳ diệu này? Đó là vì ngoài khả năng “ghi vào”, bộ não chúng ta còn có khả năng “tự xóa bỏ” những thông tin không còn cần thiết nữa. Sự chọn lọc này rất thường khi là xảy ra một cách hoàn toàn “tự động” mà không cần đến sự quan tâm có ý thức của chúng ta. Tuy nhiên, trong một vài khía cạnh nhất định, chúng ta cần phải chủ động bắt chước theo và định hướng cho nguyên tắc này để có thể tạo ra một môi trường tình cảm tốt đẹp hơn.

Vấn đề sẽ dễ hiểu hơn nếu chúng ta thử quan sát chính mình để thấy được những gì chúng ta đã quên và còn nhớ. Có những điều rất xa xôi nhưng chúng ta vẫn còn nhớ rõ như mới hôm qua, nhưng ngược lại, có những chuyện chỉ mới xảy ra vào tuần trước mà chúng ta dường như không thể nhắc lại được là chúng đã xảy ra như thế nào. Cơ chế quên và nhớ của chúng ta không đơn giản chỉ dựa vào yếu tố thời gian – mặc dù đó là một trong các yếu tố – mà còn dựa vào một số những nguyên tắc phức tạp khác.

Một trong các nguyên tắc ấy là nguyên tắc ấn tượng. Sự việc tạo ra ấn tượng càng mạnh thì càng được ghi nhớ lâu hơn. Và ấn tượng được đề cập ở đây được hiểu là bao gồm cả những ấn tượng tốt và xấu. Vì thế, chúng ta không lấy làm lạ khi thấy là không chỉ những người ta yêu thương được nhớ đến, mà cả những người gây nhiều khó chịu, bực dọc cho ta nhất cũng sẽ được nhớ đến rất lâu.

Vấn đề ở đây là chúng ta cần biết vận dụng nguyên tắc quên và nhớ. Ghi nhớ những điều tốt đẹp mang lại cho chúng ta cảm giác tốt đẹp và do đó tạo ra một môi trường tình cảm tích cực. Ngược lại, khi nhớ đến những gì không tốt đẹp đã xảy ra trong quá khứ, chúng ta cũng sống lại những cảm giác không tốt đẹp và do đó làm cho môi trường tình cảm trở nên xấu đi.

Như đã nói, việc ghi nhớ những ấn tượng xấu được diễn ra một cách tự nhiên. Vì thế, để chủ động tạo ra một môi trường tình cảm tích cực hơn, chúng ta cần biết cách quên chúng đi.

Quên chúng đi không có nghĩa là không còn nhớ đến. Dù rất muốn làm như thế, chúng ta cũng sẽ không sao làm được, bởi vì điều đó nằm trong phần hoạt động ngoài tầm kiểm soát chủ động của ý thức. Chẳng thế mà chúng ta rất thường gặp những trường hợp “càng muốn quên đi lại càng nhớ đến”. Vì thế, “quên chúng đi” ở đây nên được hiểu theo ý nghĩa là “phớt lờ” đi, đừng quan tâm nhắc đến chúng. Đây là điều tốt nhất mà bạn có thể làm được để tạo ra một môi trường tình cảm tích cực. Và cũng theo nguyên tắc ấn tượng, khi bạn phớt lờ không lưu tâm đến một chuyện cũ không tốt đẹp, không bao lâu nó sẽ được xóa bỏ khỏi “bộ nhớ” của bạn một cách hoàn toàn tự nhiên.

Trong quan hệ vợ chồng, việc xây dựng gia đình và chăm sóc con cái luôn đè nặng lên mỗi chúng ta nhiều áp lực. Buông bỏ đi bất cứ một chuyện không tốt nào trong quá khứ cũng đều sẽ làm giảm nhẹ đi những gì mà chúng ta phải cưu mang. Những chuyện tốt giúp chúng ta hướng đến điều tốt hơn, trong khi những chuyện không tốt sẽ lôi kéo chúng ta chìm sâu thêm vào những điều không tốt.

Bởi vì tất cả chúng ta đều là những con người, nên sai sót và lỗi lầm là điều tất nhiên không sao tránh khỏi. Cuộc sống chung tạo ra những va chạm hàng ngày về đủ mọi khía cạnh, và tất yếu sẽ có không ít những điều mà chúng ta không hài lòng. Nếu bạn tích lũy và thử liệt kê ra những điều ấy, bạn sẽ có một danh sách dài rất nhiều điều đáng nói. Nhưng vấn đề cần nhấn mạnh ở đây là, không có điều nào trong số những điều ấy là có lợi cho mối quan hệ hiện tại của các bạn. Những tác động xấu của chúng đã là quá đủ vào lúc chúng xảy ra, đừng dại dột để cho chúng tiếp tục làm hại đến những gì tốt đẹp của hôm nay.

Cần nói thêm rằng, quyết định buông bỏ những chuyện xấu không có nghĩa là chúng ta “thỏa hiệp” với chúng. Không ai trong chúng ta muốn những điều không hay lại xảy ra lần nữa. Nhưng trong thực tế thì việc bám lấy những điều xấu đã qua không bao giờ là cách ngăn ngừa chúng trong tương lai, mà thậm chí còn có tác dụng khêu gợi chúng tái diễn. Chỉ có sự cảm thông và chân thành tha thứ cho nhau mới là động lực mạnh mẽ nhất để giúp mỗi người tự hoàn thiện chính mình và do đó tạo điều kiện tích cực để củng cố mối quan hệ hôn nhân ngày càng tốt đẹp hơn.

NGUYỄN MINH TIẾN DỊCH