Một số người có vấn đề như buồn nản, sợ hãi vô lý hay có biểu hiện của bệnh tâm thần, họ nghĩ rằng thiền là phương cách điều trị tức thời cho những vấn đề này. Họ bắt đầu hành thiền, đôi khi vấn đề của họ trở nên tồi tệ hơn. Khi bạn có vấn đề như thế nên tìm sự giúp đỡ của vị thầy có kinh nghiệm hoặc chuyên gia tâm lý, Sau khi điều trị và cảm thấy tinh thần khá hơn, lúc đó mới hành Thiền.

Thiền là nỗ lực có ý thức để làm thay đổi và chuyển hoá của tâm. Tiếng Phạn là “Bhavana”, nghĩa là làm “Tăng trưởng” hay “Phát triển”.

Thiền rất quan trọng. Chúng ta muốn tốt đẹp bao nhiêu, khó mà thay đổi tâm ý, không thể thay đổi những tham dục vốn đã tạo nên cách hành xử. Ví dụ, người có thể nhận ra rằng mình hay nóng nảy với vợ, anh ấy tự hứa “Từ đây về sau, tôi sẽ không nóng nảy như thế”. Một giờ sau, anh ấy vẫn có thể la mắng vợ mình, đơn giản là anh ấy không tự biết mình, nóng nảy đã bùng phát mà anh không biết. Hành thiền giúp phát triển sự tỉnh thức và năng lực cần thiết để chuyển hóa các thói quen đã ăn sâu vào tâm ý.

Chúng ta cần ăn muối để sống nhưng ăn một ký-lô muối thì nó sẽ giết bạn. Để sống trong thế giới hiện đại, bạn cần xe ô tô, bạn không tuân theo luật giao thông hay trong lúc lái xe lại say rượu thì xe ô tô trở thành cái máy nguy hiểm. Hành thiền cũng giống như thế, nó cần thiết cho sự an lạc tinh thần, bạn thực hành một cách hời hợt, thiếu phương pháp, nó sẽ tạo ra nhiều vấn đề. Một số người khi hành thiền, lại cố gắng quá mức, thay vì hành thiền từng bước một, họ lại thực hành với quá nhiều sự nỗ lực và đầy tham vọng, chẳng bao lâu họ sẽ chán nản và kiệt sức.

Phần lớn những vấn đề xảy ra trong khi hành thiền  là do loại “Thiền Kăng-ga-ru” hay “Thiền chạy nhảy” (Kangaroo, Đại thử, là loài thú có túi trước bụng đặc biệt ở Úc, có thể nhảy xa bằng hai chân sau rất khỏe). Một số người đến vị thầy để học thiền rồi áp dụng phương pháp thiền của vị ấy trong một thời gian; sau đó họ đọc sách, quyết định thực hành theo sự chỉ dẫn trong sách; một tuần sau, có thiền sư nổi tiếng viếng thăm thành phố, họ quyết định phối hợp một số lời dạy của vị ấy vào việc tu thiền; chẳng bao lâu, họ rơi vào tình trạng hoang mang, thất vọng, chạy nhảy giống như con Kăng-ga-ru, từ phương pháp này sang phương pháp nọ là việc làm sai lầm. Đối với những người này, họ không bao giờ thành công trên bất cứ mọi lĩnh vực nào cả, kể cả việc học Thiền.

Có rất nhiều phương pháp hành thiền khác nhau, mỗi pháp đối trị vấn đề đặc biệt hay để phát triển trạng thái tâm lý đặc biệt. Tuy nhiên, hai pháp thiền phổ thông và hữu dụng nhất là Quán niệm hơi thở (anapana sati) và Quán từ bi (metta bhavana).

Bạn làm theo bốn bước đơn giản: Chọn nơi yên tĩnh, thoáng mát, giữ tư thế ngồi, theo dõi hơi thở .Bạn tìm nơi thích hợp, có thể căn phòng không ồn ào và tại nơi đó, bạn không bị quấy rầy. Thứ hai, bạn ngồi trong tư thế thoải mái, tư thế tốt nhất là ngồi với chân xếp lại, dưới mông có kê gối, lưng thẳng, hai bàn tay xếp lên nhau đặt ở vùng bụng dưới, nhắm  khép nhẹ. Cách khác, bạn có thể ngồi trên ghế nhưng phải giữ lưng cho thẳng.

Bước tiếp theo là phần thực hành. Bạn ngồi yên tịnh với mắt khép lại,  cảm nhận  vào sự chuyển động của vùng bụng dưới khi thở ra, thở vào. Thực hiện điều này bằng cách đếm hơi thở [sổ tức]hay theo dõi  [tuỳ tức] sự phồng xẹp của bụng. Trong khi hành thiền, có nhiều vấn đề khó khăn có thể sinh khởi  trong tâm bạn. Bạn có thể thấy ngứa ngáy, khó chịu trong cơ thể hay đau nhức ở đầu gối. Điều này thường xuyên xảy ra, bạn cố gắng giữ cơ thể thư giãn, không nhúc nhích và tiếp tục để tâm vào hơi thở, có nhiều ý nghĩ xuất hiện ở tâm, làm xao lãng việc chú tâm vào hơi thở, cách duy nhất để xử lý vấn đề này là phải kiên nhẫn, tiếp tục đem tâm trở lại với hơi thở. Bạn tiếp tục làm như thế, dần dần các ý nghĩ kia sẽ yếu đi, việc định tâm sẽ dễ dànghơn, bạn sẽ có được những giây phút đi sâu vào an lạc và thanh tịnh nội tâm.

Bạn hành thiền mỗi lần 15 phút trong tuần đầu; rồi gia tăng 5 phút mỗi tuần, cho đến khi có thể hành thiền trong 45 phút là tốt nhất. Sau vài tuần lễ hành thiền đều đặn mỗi ngày như thế, bạn sẽ bắt đầu thấy việc định tâm trở nên tốt hơn, những ý tưởng tán loạn giảm dần, có những giây phút an hòa và tĩnh lặng thật sự.

Bạn quen thuộc với pháp thiền Quán niệm hơi thở và thực hành đều đặn, có thể bắt đầu hành thiền Quán từ bi. Pháp hành này nên thực hiện hai hay ba lần mỗi tuần, sau khi bạn hành thiền Quán niệm hơi thở. Trước tiên, bạn chú tâm vào chính mình và tự hỏi những lời như: “Xin cho tôi được khỏe mạnh và hạnh phúc. Xin cho tôi được bình an và tĩnh lặng. Xin cho tôi thoát khỏi mọi hiểm nguy. Xin cho tâm tôi không còn sân hận. Xin cho tâm tôi tràn đầy tình thương. Xin cho tôi được khỏe mạnh và hạnh phúc”. Sau đó, bạn nghĩ đến những người khác, từng người một, từ người thân thương cho đến những người bạn bình thường – nghĩa là người mình không thương mà cũng không ghét, cuối cùng là đến những người mà mình không ưa thích; ước nguyện cho họ an vui như bạn đã ước nguyện cho chính mình.

Bạn thực hành thiền Quán từ bi này một cách đều đặn với thái độ đúng đắn, sẽ thấy trong người có nhiều thay đổi tích cực. Bạn sẽ thấy mình có thể chấp nhận và tha thứ cho chính mình, tình cảm dành cho người mình thương gia tăng thêm, mình thân thiện hơn với người mà trước đây mình thờ ơ và không quan tâm; những ác ý hay sân hận mà bạn đã có với người nào đó nay sẽ giảm đi, cuối cùng sẽ tan biến. Thỉnh thoảng, bạn biết ai đó đang lâm bệnh, buồn khổ hay gặp khó khăn, có thể nghĩ đến họ trong lúc hành thiền từ bi, thường thì bạn sẽ thấy tình cảnh của họ được cải thiện.

Tâm ý khi được phát triển đúng đắn là công cụ rất hùng mạnh. Chúng ta biết tập trung năng lực tinh thần và hướng đến người khác, có thể ảnh hưởng đến họ. Hẳn bạn đã có kinh nghiệm như thế. Bạn đang ở trong phòng đông người và có cảm giác rằng ai đó đang chú ý đến mình. Bạn xoay một vòng xem và biết chắc là ai đang nhìn chằm chằm vào mình. Điều này đã xảy ra khi bạn bắt được năng lực tinh thần của người khác. Thiền Quán từ bi cũng giống như vậy. Chúng ta hướng năng lực tinh thần tích cực tới người khác, dần dần sẽ chuyển hóa được họ.

“Không thầy đố mày làm nên”. Người thầy là người đã từng trải và cũng tích luỷ rất nhiều kinh nghiệm. Vì vậy phải cần có một vị Thầy thì chắc chắn sẽ có lợi ích cho mình hơn. Bạn phải cố gắng tìm một vị Thầy có danh tiếng tốt, có đủ đạo đức và nhân cách tốt.