Tôi biết điều này sẽ làm rất nhiều người khó tin, nhưng người ta nói rằng vị thầy của tôi, bà Dipa Ma có thể nấu chín một củ khoai trong lòng bàn tay của bà, hay hơn nữa, bà có thể làm cho nó có vị giống như kẹo sô-cô-la. Bà có thể đi xuyên qua tường. Bà có thể hóa thân hiện ra ở hai nơi khác nhau cùng một lúc. Đôi khi, đi trên đường phố Rangoon vào ban đêm, bà hóa ra hai người đi như một đôi bạn. Cũng có khi bà đột nhiên hiện ra như từ đâu đâu vì có hẹn với thầy mình.

Bà Dipa Ma có thể đọc được ý nghĩ của bạn và nói hết ra những gì bạn giấu kín trong tâm. Có lần, bà nhìn một tháng vào tương lai và diễn tả lại chính xác nội dung của bài nói chuyện mà vị Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, ông U Thant, sẽ đọc. Bà có thể phóng tâm mình đến những cõi thế giới khác, hoặc đi ngược lại mấy ngàn năm trước để nghe đức Phật thuyết pháp. Bà Dipa Ma có thể làm những việc mà chúng ta cho là không thể làm được.

Dipa Ma không bao giờ sử dụng những quyền năng ấy để phô trương với người khác, nhưng đôi khi bà dùng chúng như những phương tiện thiện xảo để dạy những người bà tin tưởng. Lúc nào bà cũng sử dụng những quyền năng ấy thật tự nhiên, không có một chút gì khoe khoang hoặc kiêu ngạo, như là một cách giúp cho người khác có một cái nhìn mới lạ hơn về sự việc. Chứng kiến được những phép lạ ấy chắc chắn sẽ mở rộng quan niệm của ta về vũ trụ này cũng như ranh giới của sự sống. Chúng đã phô bày cho tôi thấy một thế giới mênh mông, to lớn hơn tôi vẫn tưởng.

Thật ra những hiện tượng về phép lạ, thần thông này xảy ra vẫn theo đúng luật tự nhiên. Sở dĩ chúng được xem như siêu nhiên là vì những định nghĩa của ta về cái gì là tự nhiên quá giới hạn. Chỉ cần một sự hiểu biết khác thường chút xíu thôi, cũng đủ va chạm với cái định nghĩa bình thường của ta về luật thiên nhiên rồi. Ví dụ, chúng ta nhờ biết rõ luật về trọng lực nên có thể bay từ nơi này đến nơi khác, và còn thám hiểm không gian nữa. Những quyền năng thần thông của bà Dipa Ma thật ra chỉ là kết quả của một định lực rất lớn.

Trong đạo Phật, thiền định được xem như con đường của quyền năng, vì khi ta định tâm, những năng lượng tản mát trong ta sẽ quy lại thành một khối. Định lực càng mạnh bao nhiêu năng lượng sẽ lớn bấy nhiêu, và ta sẽ có quyền năng. Với một định lực mãnh liệt, ta có thể chứng nghiệm được cái giây phút hoặc giao điểm mà từ đó mọi bình diện không gian, thời gian và vật thể bắt đầu phát khởi. Và ngay ở điểm đó, vũ trụ này rất dễ uốn nắn.

Nhưng vì những hiện tượng thần thông xuất phát từ sức mạnh của định chứ không phải từ tuệ giác, cho nên chúng không phải là cứu cánh của ta. Vì vậy mà các thiền sinh thường được khuyên đừng để bị chúng cám dỗ. Ngài Munindra dạy phương pháp này cho bà Dipa Ma vì ông thấy bà có một khả năng định tâm rất lớn, và cũng vì đây là một lối tu cổ truyền mà ông muốn làm sống lại. Quan trọng hơn hết, ông đem dạy cho Dipa Ma vì biết bà có con tim rất chân thật, và bà sẽ không bao giờ lạm dụng nó. Trong suốt thời gian hướng dẫn bà phát triển những quyền năng này, ông luôn nhắc nhở Dipa Ma: “Những quyền năng này không có gì là quan trọng. Giác ngộ mới thật sự là quan trọng. Những năng lực ấy có thể gây tai hại lớn nếu ta lạm dụng chúng, nếu ta chấp ngã, nghĩ ‘Tôi’ là người có được sức mạnh này. Thật ra những thần thông ấy chỉ là chuyện nhỏ thôi. Nó vui lạ cũng giống như trò ảo thuật vậy. Không quan trọng! Trí tuệ mới quan trọng.”

Mặc dù những quyền năng ấy trông có vẻ rất là cao đẳng và đáng kể, nhưng con đường của định lực không nhất thiết sẽ thanh lọc cái nhìn của ta về sự sống, về chân lý. Thiền định không nhất thiết sẽ đem lại cho ta một cái nhìn sáng tỏ về chính mình và sự sống của mình. Chỉ có sự phát triển trí tuệ mới có thể giúp ta khám phá được tự tánh của tâm, của tư tưởng và cảm thọ. Khi ta nhìn vào thân và tâm mình cho sâu sắc, trên bề mặt chúng có vẻ như một vật thể kiên cố, rõ rệt, nhưng thật ra chúng chỉ là những sự kiện biến chuyển luôn, như một dòng sông nhảy múa, bóng bọt, trôi chảy không ngừng. Ta thấy thân và tâm, mặc dù như hai cá thể biệt lập, nhưng thật ra chúng hòa nhập và tương duyên với nhau. Ta cũng ý thức được ảnh hưởng của thân đối với tâm và ảnh hưởng của tâm trên thân. Chúng ta thấy được luật duyên sinh, duyên khởi của mọi hiện tượng chung quanh mình, và hiểu rằng chúng ta đều có một sự liên kết mật thiết với nhau trong dòng sông vô tận của sự sống này. Ý thức được điều đó sẽ làm phát sinh một tâm từ rộng lớn.

Khi định lực phát triển, ta sẽ khám phá được rằng thế giới này bao la hơn ta vẫn tưởng. Và ta có thể vui chơi trong đó với những quyền năng mới lạ, nhưng nó không phải là mục đích của sự tu tập. Người thông dịch viên của ngài U Pandita đã lúng túng khi anh cố gắng dịch lời của ngài: “Một người có thể có hết những quyền năng ấy và làm được hết những phép lạ ấy, mà vẫn là một kẻ à… à… à… một kẻ à… à… thiệt thòi.”

Tự do lớn nhất là có được tuệ giác và một tình thương không giới hạn. Khả năng biết nhìn sáng tỏ và yêu thương trọn vẹn là những thần thông lớn nhất. Bà Dipa Ma là một thiền sư của hai con đường định lực (thiền định) và tuệ giác (thiền quán). Và mặc dù bà có những phép lạ, thần thông kỳ diệu ấy, nhưng mỗi khi nghĩ về bà, điều mà tôi nhớ là một con người khiêm nhường, vô ngã, một con người dễ quý mến nhất mà tôi đã gặp.

NGUYỄN MINH TIẾN