Ở Thẩm Quyến có một cô giáo, ban đầu cô ấy cũng có một khoảng thời gian học tập văn hóa Thánh Hiền, vào lúc đó tôi đang ở Hải Khẩu. Ngày 15 tháng 3 năm vừa rồi, Thẩm Quyến có một số thầy cô mời tôi qua bên đó để giảng bài. Họ liền hỏi cô giáo của tôi rằng: “Vị thầy giáo này muốn giảng cái gì?”. Cô này liền nói với họ: “Vị thầy giáo này muốn giảng Đệ Tử Quy”. Họ liền nói: “Đệ Tử Quy có gì để giảng? Cái đó chẳng phải để trẻ nhỏ học hay sao? Tại vì sao không giảng “Luận Ngữ” chứ?”. Kết quả, cô giáo này tuy là nói như vậy, thế nhưng cũng đi nghe tiết giảng thứ nhất. Sau khi nghe xong, cô đột nhiên cảm thấy chính mình thiếu sót rất nhiều đạo lý rất cơ bản để làm người, đều vẫn chưa áp dụng được. Cho nên cô liền điều chỉnh lại thái độ của cô, rất nỗ lực học “Đệ Tử Quy”. Trước khi chưa học “Đệ Tử Quy”, cô đã xem qua rất nhiều sách Thánh Hiền, cảm thấy chính mình thiện căn rất là sâu dày, có lúc còn bội phục chính mình. Kết quả sau khi học “Đệ Tử Quy” rồi, cô cảm thấy ngay đến “hiếu” cũng chưa làm xong, phải cố gắng kiểm điểm lại.Các vị cảm thấy chính mình thiện căn sâu dày tốt hay là cảm thấy chính mình vẫn chưa học tốt được thứ gì? Người trước tốt hay là người sau tốt? Người trước thì có đời sống không nhận định được rõ ràng. Người sau biết khiêm tốn mà dũng tiến. Cho nên chúng ta nói “tu hành”, “tu hành” là phải tu sửa hành vi, phát hiện lỗi lầm của chính mình, bạn mới có thể càng ngày càng tường tận. Chúng ta phải nên làm một người tường tận mới tốt, cải đổi lỗi lầm của chính mình. Đây gọi là chân tu hành. Cho nên khoảng tháng năm cũng là ngày lễ cha mẹ, vừa lúc cô giáo này cũng trở về quê nhà. Học rồi phải làm, cho nên cô muốn cảm tạ ân dưỡng dục của cha mẹ, vừa lúc đó cũng là sinh nhật của cô.
Trẻ nhỏ hiện nay nói đến sinh nhật, điều thứ nhất chúng nghĩ đến là cái gì? Bánh kem. Còn gì nữa không? Chúng ta dạy con phải làm thiện. Vậy xin hỏi, ý niệm thứ nhất nghĩ đến bánh kem có phải là thiện không? Cho nên phản ứng của rất nhiều trẻ nhỏ đều là hiện rõ ra kết quả của giáo dục. Chúng ta phải bình lặng mà quán sát xem hạt giống này đã gieo đúng chưa, hay là đã gieo sai rồi. Phải cẩn trọng mà suy xét. Cơ hội giáo dục tốt đến như vậy! Chúng ta phải nên giúp trẻ nhỏ có ý niệm đầu tiên khi nghĩ đến sinh nhật chính là nghĩ đến ngày bị nạn của mẹ, phải nhớ rằng mẹ mang thai lao nhọc, sanh đẻ khổ cực. Chúng ta phải làm cho chúng khởi lên lòng tri ân, báo ân. Đó gọi là giáo dục.
Cho nên khi cô giáo này quay về, cô muốn cảm tạ cha mẹ, liền đem ra ba cái ghế. Lúc đó cũng có bà ngoại của cô ở đó, cô liền mời bà ngoại, cha mẹ ngồi trên ghế. Mẹ của cô tương đối nhạy cảm. Bà nói: “Con gái! Rốt cuộc con muốn làm việc gì vậy?”. Cô giáo này liền đối trước mẹ của cô, đối trước ba vị trưởng bối này nói: “Con đã sống qua hơn 30 năm rồi, đã làm cho cha mẹ biết bao lo lắng. Hiện tại con đã bắt đầu học tập giáo huấn của Thánh Hiền. Cho nên từ nay về sau, con phải làm một đứa con gái hiếu thuận, không để cho bà và cha mẹ phải bận tâm. Còn ân dưỡng dục hơn 30 năm, con sẽ ghi nhớ ở trong lòng. Hôm nay cũng là gặp lúc sinh nhật của con, con phải chân thành cảm tạ cha mẹ. Cho nên hôm nay muốn hành lễ ba lần quỳ, chín lần cúi đầu”.
Cô giáo này lạy xuống cái lạy đầu tiên, mẹ của cô lập tức liền rơi nước mắt. Đây là nước mắt gì? Giọt lệ an ủi. Kỳ thật người làm mẹ không hề nghĩ đến con cái phải đền đáp thứ gì. Thế nhưng con cái có chút tâm hiếu thuận thì liền sẽ làm cho họ rất an ủi. Dưới vòm trời ai là người khờ nhất? Mẹ là người dễ gạt nhất, không cần đền đáp. Bạn nói cho họ nghe lời ngon, lời ngọt, đối với họ có chút tâm hiếu thuận thì họ liền mãn nguyện lắm rồi. Cô giáo này lạy xuống lạy thứ hai, con của cô là một học sinh tiểu học lớp ba, lập tức đến đứng bên cạnh chồng của cô, bắt đầu bóp nắn cho ba mình. Con trai cô dường như cảm thấy ở trong không khí như vậy mà không làm gì đó thì thật là khó chịu. Bài dạy không lời! Tâm hiếu hạnh này của mẹ đã làm cho con cô bị cảm động rất mãnh liệt. Cho nên chú cảm thấy hiện tại phải nên phục vụ cho ba chú một chút. Cho nên “thân giáo” vô hình đã cảm hóa, sức mạnh rất to lớn. Đứa bé này khi trở về nhà, bước vào cửa liền dõng dạc nói với cha mẹ của chú: “Cha mẹ ơi! Năm tới sinh nhật của con, con cũng lạy cha mẹ”. Đó là giáo dục, trên làm dưới bắt chước. Có cần phải tốn tiền không? Việc chân thật quan trọng của đời người, tiền không có tác dụng gì lớn.
Từ chỗ này chúng ta hồi tưởng lại một chút rằng người phương Tây họ phát hiện đức hạnh rất quan trọng, nhưng đều là lúc đã xảy ra vấn đề. Cho nên họ hiện tại phải lo đi giải quyết. Xin hỏi: Họ biết cội gốc của đức hạnh ở đâu không? Phải có thể trị gốc thì mới có thể giải quyết được vấn đề. Cho nên hiện tại, xí nghiệp lớn của họ cũng bỏ ra rất nhiều tiền để đào tạo. Dùng lời tục ngữ của phương Đông gọi là: “Lâm nguy mới ôm chân Phật”.
Xin hỏi: Một người trong hai tháng có thể huấn luyện để trở thành một người có thái độ lễ phép không? Lấy ví dụ như một nhóm người vốn dĩ rất khô cứng, không biết cười và được rèn luyện trong hai tháng để tiếp đón khách với thái độ niềm nở, tươi cười. Nhưng khi xem thấy họ cười thì toàn thân bạn sẽ nổi da gà, bởi vì họ cười rất không tự nhiên do nụ cười của họ là muốn lấy tiền từ trong túi của bạn về lại bên họ, chứ không phải là tôn kính người từ trong nội tâm.
Chúng ta phải nên cắm gốc đức hạnh vào từ lúc nào? Phải từ nhỏ mới có thể cắm được gốc.“Cẩu bất giáo, tính nãi thiên”, trẻ không được dạy dỗ từ nhỏ, khi đã lớn khôn rồi chúng ta mới muốn kéo chúng trở lại thì sẽ rất khó khăn. Cho nên trẻ nhất định phải được dạy từ nhỏ.
Trong “Kinh Dịch” có một câu nói rất quan trọng: “Mông dĩ dưỡng chánh, Thánh công dã”. Chữ “mông” này là đại biểu thiên địa sơ khai, vạn vật đều còn rất mềm yếu. Vào lúc này phải cố gắng bảo hộ chúng, cố gắng dưỡng dục chúng. Cho nên giáo dục này nói đến giáo dục trẻ nhỏ. Chính là khi đứa bé còn nhỏ, chúng ta phải nuôi dưỡng chánh khí hồn nhiên của chúng, thái độ đối nhân, xử thế chuẩn xác. Bạn nuôi dưỡng tốt chúng, công đức này rất thần Thánh. Nếu như nuôi ra một Phạm Trọng Yêm thì là thành công đó.
Hiện tại chúng ta muốn nuôi ra một Phạm Trọng Yêm có dễ không? Vì sao không dễ? Nếu hiện tại bạn nuôi dưỡng đứa bé rất hiếu thuận, chúng lập tức là một điểm hồng trong đám rừng xanh. Ở Thẩm Quyến chúng ta có rất nhiều đứa nhỏ đang học giáo huấn của Thánh Hiền. Lần này trở lại quê hương, chúng đều làm cho tất cả người lớn kinh ngạc. Hiện tại còn thấy trẻ con cúi đầu đến 90 độ, người lớn đều ngẩn cả người ra, xem thấy rất là vui, không biết là tặng bao đỏ nhiều đến bao nhiêu! Có một lần, một đứa bé cùng ngồi ăn cơm chung với mọi người. Tất cả người lớn khi thức ăn bưng lên rồi lập tức ra tay gắp thức ăn thì đột nhiên xem thấy đứa bé đó cúi đầu đọc qua cái gì đó, có câu có kệ. Vốn dĩ họ muốn gắp thức ăn rồi, đột nhiên cảm thấy rất kỳ lạ, đều ngưng lại. Đợi đứa bé này sau khi đọc xong, họ liền hỏi nó: “Vừa rồi con đọc cái gì vậy? Vì sao không mau ăn đi?”. Đứa bé này nói với trưởng bối cả bàn rằng: “Con vừa đọc bài cầu nguyện trước khi ăn cơm: “Con xin cảm tạ ân cha mẹ đã sinh thành, dưỡng dục con khôn lớn. Con xin cảm tạ ân thầy giáo đã vất vả dạy dỗ con nên người. Con xin cảm tạ ân các bác nông dân đã vất vả cấy cày. Con xin cảm tạ ân những người đã lao động khó nhọc để cho con có bữa cơm ngày hôm nay”. Những người lớn ngồi đó thật là cầm đũa không vững nữa.
Ngồi trước mâm cơm, chúng ta chỉ là nghĩ đến phải ăn. Đứa nhỏ này trái lại mang tâm cảm ân, có thể thường giữ ở trong lòng. Đứa bé này hạnh phúc không? Người sống ngay trong biết ân thì đặc biệt hạnh phúc. Cho nên bạn có thể chân thật dạy tốt được trẻ nhỏ rồi, chúng nhất định sẽ ảnh hưởng được rất nhiều người, chúng nhất định là Phạm Trọng Yêm đương thời. Cho nên làm cha mẹ, chúng ta phải định vị “mông dĩ dưỡng chánh, Thánh công dã”. Đứa bé ngay từ nhỏ đã được cắm gốc những trí tuệ của Thánh Hiền nhân. Vậy thì các vị có cần lo lắng khi lớn lên chúng không có công việc không? Nếu bạn còn lo lắng thì gọi là “lo cái việc không đâu”. Cho nên bạn phải mở rộng cái nhìn thì đời sống mới có thể được rộng mở. Tâm lượng nhỏ thì cả đời bạn sẽ sống trong sợ được, sợ mất.
Gần đây tôi nghe một người bạn nói, có rất nhiều công ty, xí nghiệp lớn đều đến một Tổ chức chuyên thúc đẩy học thuyết nhà Nho để tìm một số thanh niên. Những công ty, xí nghiệp này nói: “Hiện tại người bên ngoài không nói lời thành thật, không có lòng trách nhiệm. Cho nên dùng họ thì tâm thật bất an”. Họ chủ động đến Tổ chức chuyên thúc đẩy học thuyết nhà Nho để tìm nhân tài. Cho nên, đứa nhỏ của bạn hiện tại nếu như được ươm mầm trí tuệ của Thánh Hiền, tức là chúng hiểu được làm thế nào làm người, làm việc, thì bạn đã giúp cho chúng ngay một đời này đứng vững không hề ngã.
Trích lục giảng giải Đệ Tử Quy – Học Làm Người
Mai Văn Như